Ustanowienie inspektora nadzoru jest obowiązkowe m.in. przy wykonywaniu prac przy zabytkach rejestrowych. Inspektor nadzoru by móc sprawować nadzór konserwatorski musi posiadać uprawnienia do prowadzenia prac na obiektach zabytkowych wymagane art. 37a ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami /tj. Dz.U.2018.2067/.
Obowiązki właścicieli rejestrowych obiektów zabytkowych lub obszarów objętych ochroną konserwatorską dotyczących warunków uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków określa szczegółowo ww. ustawa oraz rozporządzenie w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań archeologicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków.
Każdy rodzaj prac wykonywanych w obiekcie zabytkowym wymaga zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wydawanej w formie decyzji administracyjnej pozwolenia na określone prace, także na prowadzenie badań.
Obowiązki właściciela obiektu zabytkowego, jako inwestora, wynikają z art. 36a ww. ustawy, który zobowiązuje do zapewnienia kierowania takimi pracami przez osoby spełniające wymagania ustawy, tj. art. 37a ust. 1 i 2, art. 37b ust. 1 i 3, art. 37d ust. 1 albo art. 37e ust. 1. Obowiązek ten dotyczy także nadzoru inwestorskiego nad robotami (art. 37c).
Nadzór konserwatorski to szczególna forma nadzoru inwestorskiego sprawowanego w obiektach zabytkowych nad prowadzonymi pracami konserwatorskimi oraz robotami budowlanymi, w tym kontrolę zgodności prowadzonych prac konserwatorskich oraz robót budowlanych z wydanymi pozwoleniami konserwatorskimi, uzgodnioną dokumentacją, programami konserwatorskimi, projektami budowlanymi, sztuką konserwatorską oraz ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Jest to wobec tego kompleksowa kontrola realizowanych prac pod kątem projektu budowlanego, pozwolenia konserwatorskiego, pozwolenia na budowę, zgodności z zasadami wiedzy technicznej oraz wszelkimi przepisami prawnymi.